Ptaki nade mną, a we mnie
ciągła za lasem tęsknota.
Barwy, zapachy, spokój
moje shinrin-yoku.*
Lubię ptaki – zwłaszcza leśne. Towarzyszą mi przez sporą część roku, a ich śpiewy rano i wieczorem na wiosnę bywają zachwycające. Obserwujemy w naszym leśnym domku cały cykl włączania się kolejnych treli już od ok. trzeciej nad ranem – zgodnie z gatunkowym „harmonogramem”.
Także ptaki wodne są ozdobą parków ze stawami (zdjęcie).
O ptakach pisałem tutaj parokrotnie – ogólnie z dużą sympatią np. Kocham ptaki, ale… (parę aspektów zagadnienia).
Było tam i parę uwag krytycznych zwłaszcza dotyczących gawronów. W czasie zimowym mamy na drzewach pod oknami najazd niezliczonych wron, które tu nocują. Harmider rano i wieczorem. I bardzo zanieczyszczone odchodami miejsca pod drzewami, w tym ulice, chodniki, parkujące samochody. Na szczęście po zimie gdzieś odlatują.
Tym razem napiszę o gołębiach i mewach.
Co mew – mieszkam przy Wiśle, która jest dla nich naturalnym środowiskiem – nie pobliskie osiedla.
Najpierw o dokarmianiu.
Karmienie – jak i czym? Nie chlebem czy ryżem. Ale nie będę wchodził w zalecenia, które znajdują się parkach, a także miałem o tym wspomniany wpis przed kilkunastu lat.
Zimą ptaki mają kłopot pożywieniem, szczególnie gdy jest warstwa śniegu, ale latem i później?
To nie ma zupełnie sensu i szkodzi zwierzętom. Ptaki wodne należy dokarmiać tylko zimą. Gdy pokrywa śnieżna będzie gruba, a zbiornik wodny zamarznięty.
Zimą ziarna nie należy rozsypywać na chodniku, ale rozejrzeć się za specjalnie do tego celu przygotowanym karmnikiem. W Łodzi obowiązywał przepis, według którego ptaki dokarmiać można było tylko w miejscach do tego wyznaczonych.
Z kolei w Białymstoku przeprowadzono akcję „Czysty Białystok”, w wyniku której stolica Podlasia została kiedyś sklasyfikowana przez Eurostat jako piąte najczystsze w Europie.
Ptaki, jak każde inne dziko żyjące zwierzęta, są przystosowane do samodzielnego zdobywania pokarmu. Radzą sobie i w ciepłe, i podczas zimowych miesięcy. Nawet ptaki żyjące w mieście same znajdują sobie pożywienie. Zdaniem ornitologów nie powinno się ich dokarmiać, ponieważ zaburza to ich naturalny popęd do migracji. Podejmowanie wędrówek to mechanizm przystosowania zwierząt do radzenia sobie z niedostatkami w czasie zimy. Dokarmiając ptaki zachęcamy je do pozostania w naszym klimacie i tym samym do radzenia sobie w warunkach, do których ewolucyjnie nie są przystosowane.
Okazuje się, że ptaki mają dobrą pamięć. Po pokarm wrócą w to miejsce, do którego się przyzwyczaiły. Może się zdarzyć, że jeśli nie znajdą tam pożywiania, do następnego nie odlecą.
Nieograniczony dostęp do pożywienia rozleniwia i ptaki nie będą już w stanie zdobywać pokarmu samodzielnie. W dodatku rozmnażają się nadmiernie, tyją a nawet nie będą w stanie latać. A niezjedzone przez nie resztki psują się, gniją, a w końcu zostaną spożytkowane przez myszy i szczury. Miłośnicy ptaków sprzyjają więc także niechcianym w mieście gryzoniom.
Niezależnie od pory roku widzę z okna jak gołębie i mewy są codziennie dokarmiane przez parę kobiet na skwerku pod domem. Jak nie jedna, to druga.
Na skwerku jest ogródek zabaw dla dzieci – huśtawki i inne urządzenia. Oprócz dzieci z sąsiedztwa, przychodzą i te z przedszkola – 20 metrów od tych atrakcji. Chętnie korzystają okoliczni emeryci, bo są ławki i zieleń. A ptaki zlatują się całymi stadami i zanieczyszczają właśnie tę okolicę.
Co mi się w tym nie podoba? Całkiem sporo rzeczy.
Wyszedłem przed dom i grzecznie powiedziałem: PROSZĘ nie karmić tu ptaków.
Niemal nie zostałem zlinczowany słownie. Kobieta zaczęła wymyślać mi i jeszcze goniła mnie na ulicy. Jakaś nawiedzona. (Hm, niektórzy animalsi tak mają).
Chciałem podać jakiś argument – zdążyłem tylko zwrócić uwagę, że te ptaki brudzą samochody w okolicy swymi odchodami. Usłyszałem dość bezczelną odpowiedź „to mnie nie obchodzi, ja mam samochód w garażu”.
Zatem tutaj podam jakie to mogłyby być argumenty. Oczywiście nie dotrze to do tej nieznajomej, ale może do kogoś, kto trafia na mojego bloga.
Zacznę od owego zanieczyszczania. Bywają dnie, że samochody są dosłownie upstrzone biało-brązowymi plackami. Ktoś, kto dba o wygląd swego pojazdu musiałby stale jeździć na myjnię. To mało realne, więc odpuszczą sobie na pewien czas. A taka kupa potrafi po paru dniach chemicznie uszkodzić lakier a później przyspiesza proces korozji.
Duża liczebność gołębi przekłada się także na stan miejskich budynków, ponieważ ptasie odchody niszczą fasady i doprowadzają do błyskawicznego rdzewienia metalowych elementów konstrukcji, tj. parapetów. Cierpią najbardziej elewacje zabytkowych obiektów, bowiem znaczna część z nich wykonana jest z materiałów takich jak piaskowiec, które są wyjątkowo podatne na działanie związków amoniaku zawartych w gołębich odchodach.
Od 2008 roku w Wenecji obowiązuje zakaz karmienia gołębi i mew, mający na celu ochronę zabytkowych fasad i mozaik. Te pozornie niewinne ptaki gromadzące się na miejskich placach stanowią poważne zagrożenie dla historycznych budowli. Kwaśne odchody, które pozostawiają, mogą bowiem uszkadzać delikatne mozaiki. Turystom, którzy zostaną przyłapani na dokarmianiu ptaków, grozi mandat w wysokości od 25 do 500 euro. Mimo wprowadzenia kar finansowych turyści często ignorują przepisy. Oswojone gołębie zuchwale walczą o każdy kęs jedzenia, bezpardonowo podlatując do zwiedzających. Często lądują bezpośrednio na kolanach jedzących osób, zdeterminowane, aby zdobyć nawet najmniejsze okruszki. Widziałem to.
Podobnie jest z mewami (określam ogólnie nie wnikając w fachową klasyfikację ptaków, które przylatują znad Wisły). Nauczyły się korzystać z dodatkowego żywienia, chociaż nie sądzę by dla nich odpowiedniego. Ich cechą jest masowe krążenie nad zabudowaną okolicą, przy czym rozsiewanie fekaliów sięga nawet balkonów i szyb okiennych.
Chodzi też o mieszkańców. Gołębie mogą być nosicielami pasożytów i innych zagrożeń.
Eksperci z BirdSystem, firmy zajmującej się profesjonalnym zabezpieczeniem domów przed ptakami, przekonują, że duża liczebność gołębi jest niebezpieczna samych ludzi. Z wypowiedzi eksperta: – Gołębie są bardziej szkodliwe niż kleszcze. Ich odchody to wylęgarnia wirusów, grzybów i bakterii, w tym m.in. salmonelli. Na gołębiach bytują też pasożyty jak ptaszyńce czy obrzeżki które same w sobie są niebezpieczne dla zdrowia, a ponadto kontakt z nimi może skutkować zarażeniem się boreliozą.
Narażone są zwłaszcza osoby o obniżonej odporności (np. dzieci i seniorzy, czyli ci, którzy zarówno karmią ptaki lub odpoczywają w pobliżu na ławkach). Sytuację pogarsza susza i wiatry znad rzeki. Pył z tymi patogenami hula po okolicy i trafia do ludzi.
Na owym skwerku jest też duży karmnik. Byłoby to OK – chodzi o drobne ptaki, ale nikt tych karminów nie czyści – są tam wielomiesięczne złogi zepsutego pokarmu. To raczej pułapka zdrowotna dla ptaków. W każdym przypadku ptaków nie wolno karmić zepsutym czy spleśniałym jedzeniem, bo może im zaszkodzić tak samo, jak ludziom.
Niezależnie od opisanego miejsca i sytuacji, w okresie letnim popularnym punktem rodzinnych spacerów jest dokarmianie ptaków. Okazuje się jednak, że robiąc to, tak naprawdę szkodzimy nie tylko sobie (łatwy dostęp do źródeł pożywienia zwiększa liczebność ptaków), ale również wyrządzamy szkodę samym zwierzętom. Pomimo dostępności pokarmu, gołębie chętnie korzystają z dobroci ludzi, ponieważ jak każde zwierzęta wybierają najłatwiejszą drogę, by zdobyć pożywienie. Przez to, że mieszkańcy miast chcą pomóc tym ptakom, bądź też uważają to za dobrą zabawę, populacja gołębi rośnie lawinowo. Na takiej dysproporcji cierpi miejski ekosystem a także same ptaki, które rozleniwione, tracą naturalny instynkt przetrwania. Latem ptaki nie cierpią na brak pożywienia – mają go aż zanadto, dlatego według ekspertów z BirdSystem kategorycznie powinniśmy zrezygnować z dokarmiania.
Jak sobie radzą z problemem różne miasta?
Wspomniałem o Wenecji, a jak jest w Polsce?
„Zakaz karmienia gołębi pod karą grzywny”. Taki napis coraz częściej można spotkać na naszych osiedlach. Zdarza się, że Strażnicy miejscy wystawiają mandaty. Grozi nawet do 500 zł. Kwestia w tym, czy mają podstawy prawne do interwencji? A to nie jest takie oczywiste. Aktem prawnym, na który mogą powołać się pracownicy Straży Miejskiej lub policji, jest artykuł 145 Kodeksu Wykroczeń: ten, kto zanieczyszcza lub zaśmieca miejsca dostępne dla publiczności, w szczególności drogę, ulicę, plac, trawnik lub ogród podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany.
W ujęciu krajowym, w ustawie o ochronie zwierząt był tylko obowiązek zapewnienia odpowiedniej karmy zwierzęciu „utrzymywanemu” i „domowemu”, a do takich gołębie nie należą. Jest w tym prawie też zakaz utrzymywania zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu, ale w przypadku gołębia nie może chodzić o „utrzymywanie”. W tejże ustawie jest też definicja gołębi jako drobiu, ale to tylko w przypadku tych „utrzymywanych” na np. wystawy.
Zatem, zanim to nie będzie prawnie sprecyzowane, trzeba więcej edukacji.
Na przykład jest edukacyjna akcja #nieschlebiajmi. Nie dokarmiaj ptaków!, którą Miasto Sopot prowadzi, skierowana jest do mieszkańców i turystów przyjeżdżających nad morze i informuje o szkodliwości dokarmiania ptaków pieczywem. W mieście pojawią się plakaty oraz kubiki (w polskiej i angielskiej wersji językowej), znaki na molo mówiące o tym, że karmienie ptaków chlebem bardzo im szkodzi, a nawet prowadzi do śmierci.
Właśnie szczególnie miejscowości nadmorskie są zainteresowane taki podejściem, a nawet wprowadzaniem odpowiednich przepisów miejskich. Np. miasto Wismar (Meklemburgia-Pomorze Przednie) wprowadziło zakaz dokarmiania mew. Obostrzenie dotyczy Starego Portu, a za jego złamanie grozi kara pieniężna.
Słyszałem też o regulacjach w innych miastach niemieckich.
Teoretycznie powinniśmy mieć wsparcie w tej edukacji organizacji ekologicznych i ochrony zwierząt, ale są one znane z tego, że bardziej trzymają stronę zwierząt niż ludzi, co widzieliśmy w szeregu akcjach związanych np. z dzikami i wilkami, a ostatnio – niedźwiedziami.
Oczywiście temat ptaków w mieście jest dużo bogatszy, bo mamy w nich dużo gatunków – wiele z nich lubię jak te leśne.
(W artykule wykorzystałem parę notek prasowych).
* fragment wiersza LAS, ze zbiorku 6 prób – https://zrzutka.pl/uj46zt
Lapidaria 