Kiedy niesprawiedliwość staje się prawem,
opór staje się obowiązkiem.
Thomas Jefferson
Podejmuję temat, który już się tutaj przewijał np. w związku z pojęciami PRAWDA*, KŁAMSTWO**, MANIPULACJA*** itp.
Obserwujemy obecnie, że zagadnienie dezinformacji stało się bardzo głośne i komentowane w mediach oraz w instytucjach politycznych, które nagle chcą wkroczyć z odgórnymi regulacjami, tworzyć nowe prawo i je egzekwować. W Polsce ma tym zająć urząd, który nie ma w tym zakresie kompetencji merytorycznych.
O ile konflikt na Ukrainie od razu stworzył nową falę wojny informacyjnej, co w ogóle jest typowe dla wojen („prawda jest pierwszą ofiarą wojny”), to trzeba przyznać, że obecnie arsenał możliwości stał się większy niż kiedykolwiek przedtem. Chodzi nie tylko o widoczne tendencyjne narracje mediów głównego nurtu – agresora i drugiej strony, ale o szereg sposobów cyberwojny – „farmy troli”, fałszywki zarówno dotyczące relacji dotyczących faktów, jak i przez tworzenie sztucznych i fałszywych zdjęć, filmów, podmiany głosu, kreowanie nawet fałszywych postaci lub awatarów/sobowtórów postaci znanych itp.
Takie formy dezinformacji, nie tylko wojennej, stały się narzędziem do rządzenia masami, przykrywką dla wielkich afer i zbrodni, dla wypaczania percepcji rzeczywistości, odbierają nam prawa – te naturalne i te, które mamy zadeklarowane prawnie, co też się ukrywa.
To metody, o których już wiele osób słyszało i nie będę tego szerzej opisywał. Natomiast nowością jest coraz doskonalsze zastosowanie sztucznej inteligencji (AI) – tutaj wkraczamy w duży temat, a także w obszary nieznane nawet specjalistom, jeśli spojrzeć na odnośne dalsze możliwości. Przyszłe, a także pojawiające się teraz. Prawie 7 lat temu sygnalizowałem niebezpieczne trendy we wpisie AI – Rubikon przekroczony. Dziś wszystko to się realizuje i przyspiesza wykładniczo. Oprócz wspomnianych fikcyjnych „bytów” AI jest angażowana w algorytmach selekcji i blokowania informacji w mediach społecznościowych. Tak było w przypadku Facebooka, YouTube, twittera (X) itd. Emblematyczne było zblokowanie na twitterze konta Donalda Trumpa w 2021 r., ale to tylko najbardziej spektakularny przykład ograniczenia wypowiedzi z powodów politycznych, bo także tysiące innych osób straciło swoje konta lub doznało ograniczenia zasięgów, było pozbawionych monetyzacji, jeśli taką mieli. W tych przypadkach były to decyzje ludzkie za sprawą fact-checkerów („czekistów”) lub z nadania donosicieli. Dzieje się tak nadal. Platforma X za Elona Muska stała się bardziej liberalna, ale z kolei właścicielowi zarzuca się inną tendencyjność. Nie rozstrzygając tego przypadku, osobiście sądzę, że i tak jest teraz znacznie lepiej. Nie oznacza to jednak, że i tam nie działają w tle algorytmy narzucające/wybierające treści dopasowane do odbiorcy – zarówno komercyjnie, jak i dla przyporządkowania osób do pewnych grup dla badania trendów i dla… inwigilacji. Te zbiory profili są też cenne komercyjnie. Takie bazy i algorytmy będą coraz bardziej zaawansowane za sprawą AI. Można mieć podejrzenie, że sztuczna inteligencja ma narzucony profil narracji jak widzimy to np. w Wikipedii. Tam pilni moderatorzy usuwają to, co nie pasuje do przyjętej aktualnej wizji ideologicznej, a nawet paradygmatu. To tylko z pozoru platforma niezależna. Podobnie jest z czatami GPT – nie spodziewajmy się pełnej bezstronności, bo materiałów pochodzących z głównego nurtu, a na takim materiale opiera się ”wiedza” AI, jest znacznie więcej niż głosów, które kwestionują ten nurt.
Obecne wzmożenie zainteresowania dezinformacją bierze się także, a może głównie, z deklaracji D. Trumpa wespół z E. Muskiem, że będą ujawnione różne tendencyjne ograniczenia, manipulowanie opinią publiczną, sterowanie wg zamówień politycznych, ukrywanie niewygodnych dla rządów faktów, ukazane kłamstw o dużym kalibrze itp. To spowodowało strach i próby zmiany frontu zarówno tych, którzy zamawiali takie ograniczenia jak i tych, którzy je wykonywali. W szczególności to, co w tym mechanizmie nazywano teoriami spiskowymi może się okazać praktyką spiskową (co coraz częściej ma miejsce), gdzie same czyny i ich kamuflaż zaprzeczyłyby legitymacji władzy mieniącej się demokratyczną i samej demokracji. To tłumaczy cudzysłów użyty tu przy tytule wpisu Dezinformacja, bo często zwalcza się jako fałsz to, co jest prawdą. Oczywiście nie zawsze tak jest, ale zapędy władz idą w kierunku wrzucania wielu zjawisk do jednego worka przez regulacje prawne — nawet na poziomie ustaw. Słuszne jest działanie w kierunku ograniczenia pornografii, patostreamingu, kanałów współdziałania przy handlu ludźmi i pedofilskich itp. Ale krytyka nawet w takich przypadkach i w ogóle może być zaliczona do tzw. mowy nienawiści. Byłoby to jeszcze kolejne naruszenie tak hołubionej demokracji, ograniczenie wolności słowa, różnych form wyrażania swojej postawy. Musi tu być zachowane mądre podejście – wyodrębnienie wyraźnych zjawisk i gróźb karalnych, prześladowanie niewinnych, zmyślone czyny itp. Zauważmy tutaj, że takie przypadki miewały miejsce także ze strony władz i ich organów. Ogólnie, w Polsce to byłoby sprzeczne z Konstytucją, mianowicie z Art. 54. [Wolność słowa]
1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane.
Takie praktyki to kolejny przykład tendencji państwa do omnipotencji (wg definicji – faszyzmu) z tzw. zamordyzmem włącznie. Powstaje pytanie, kto miałby decydować co jest kłamstwem lub czynem zabronionym i wg jakich kryteriów. To byłoby jeszcze bardziej problematyczne niż działalność faktczekerów, co do których nieraz pokazano niefachowość i działania na zamówienie oraz opłacanych głównie przez stronnictwo lewicowe zgodnie z jego wizją kontrolowania ludzi. Warto jednak przypomnieć tezę, że lewica w dużej mierze została kupiona (finansowo i przywilejami) przez oligarchię kapitału. To osobny ciekawy temat na kiedy indziej.
Trzeba zwrócić uwagę, że cenzurowanie i profilowanie informacji w interesie polityki, biznesu i ideologii miało miejsce zawsze – lokalne serwisy informacyjne są w dużej mierze zasilane przez agencje medialne wyższego poziomu, a te w hierarchii należą na świecie tylko do paru podmiotów. To one narzucają przekazy. Jaskrawym przykładem był czas pandemii, gdy wszystkie serwisy światowe prawie natychmiast i unisono przekazywały to samo – często nawet odczytywano identyczne skrypty. W ogóle ta narracja była zbiorem mnóstwa dezinformacji, co ciągle jest ujawniane na kolejnych przykładach kłamstw i manipulacji. Oczywiście nie docieram do wszystkich takich przypadków, bo ich specjalnie nie szukam, ale gdyby podsumować tylko te, które pokazałem na twitterze (X) i na LepszeZdrowie.info, to byłoby to kilkadziesiąt a nawet kilkaset – licząc odnośniki – pozycji. Dalsze tylko to potwierdzają.
Zauważam, że w słowie informacja można wydzielić część formacja, co można by skojarzyć z formacją poglądów.
Dojna krowa, którą jest farmacja i podległa jej medycyna współczesna sprzeniewierzała się prawdzie już znacznie wcześniej. Cel – krociowe zyski.
Podobne sytuacje mamy w zakresie kompleksu działań „walki ze zmianami klimatu”. Działania z których wycofują się jej dawni sponsorzy i agitatorzy widząc fatalny wpływ na gospodarkę, ale i po poznaniu prawdziwych danych i manipulacji. To tylko dwa większe przykłady o zasięgu światowym.
Zyskiem pośrednio kieruje się także pęd ku władzy, co widać w kolejnych wyborach parlamentarnych. Z naszego podwórka też widać wyraźnie polityczne uwarunkowanie przekazu informacyjnego. Pewnym przykładem z wielu jest to, że tak jak w czasie poprzednich rządzących ich serwisy informacyjne wrzucały publiczności kłamstwa lub ukrywały niewygodne fakty, tak i obecna władza też to robi – z przeciwnym wektorem. Są i postawy wspólne, które wypaczają rzeczywisty stan rzeczy. Np. akcentuje się dezinformację płynącą z Rosji, ale nie widzi się jej ze strony Ukrainy (oba kraje są w tym dobre – ta sama szkoła) oraz dezinformacji amerykańskiej, niemieckiej, izraelskiej, chińskiej itd.
Taka wybiórczość (z naiwności lub celowa) może mieć dla Polski fatalne skutki. Podobnie polityka UE generowana w KE i na forum zgromadzenia plenarnego, które to ciała na etapie nominacji i w praktyce mają mało wspólnego z demokracją. Realizowany jest wręcz plan dominacji Niemiec w Europie a skrycie koniunkturalizm z ich dążeniem do zacieśnienia relacji z Rosją, wbrew temu, co głosi się jawnie.
Czasem kłamstwa są tak grube, że podstawia się sobowtóra jakiegoś prezydenta, lub ukrywa, że nie żyje, co obwieszcza się dużo później, gdy politycznie jest to korzystne. Sądzę, że w 2025 dowiemy się o takich przypadkach w sposób udokumentowany. Oczywiście bywa, że prawda lub racja nie jest jeszcze znana, bo zależy od przebiegu dalszych wypadków lub jest dobrze ukryta. Moje podejście w takich przypadkach sprowadza się do biblijnego przysłowia „Po owocach poznacie ich”. Podobnie poznamy prawdziwy przebieg szeregu wydarzeń historycznych, co też było celowo ukrywane. „Historię piszą zwycięzcy” oraz „podążaj za pieniędzmi”.
Są i prawdy, o których nawet nie mamy wyobrażenia. Dotyczy to np. wielu dziedzin nauki (gdzie też mamy łamanie jej kanonów np. „konsensusy” nie są metodą naukową i wielokrotnie były fabrykowane lub nie pokazywały prawdy, patrz też Wiarygodność prac naukowych i podobne wpisy wg odnośników).
Co do mediów, to ich model może być naprawiony przez uczynienie ich społecznymi. Media społecznościowe, jak je potocznie nazywamy, są nimi w ograniczony sposób – w większości przypadków (jeszcze?) są to narzędzia wpływów i zbierania danych przez ich twórców i administratorów – przeważnie potężnych korporacji. Krokiem naprzód jest przykładowo platforma United Network – Bringing People Together , w szczególności About Field Messengers – United Network News – Real People Reporting Real News , która systematycznie buduje sieć „posłańców/reporterów terenowych” – zwykłych ludzi z całego świata, którzy relacjonują wydarzenia oraz ciekawostki ze swojego otoczenia – bez ideologicznego skrzywienia i jako wolontariat.
Oczywiście w sieci, a nawet w reklamach telewizyjnych też widzimy naciągaczy i oszustów. To prawdziwa dezinformacja. Niestety w reklamach, zwłaszcza medykamentów i żywności, przemyca się marketingowo produkty jawnie szkodliwe lub bez deklarowanej wartości. Pieniądze reklamodawców nie śmierdzą emitentom, nawet tym pod rządowym zarządem. Żałosne…
Patrząc ogólnej powraca zagadnienie prawdy versus kłamstwo. Ponieważ o tym było sporo na tutejszym blogu Lapidaria, to tylko przypomnę niektóre przykłady
* O prawdzie – Prawda i fałsz , Niedostatek prawdy , …
** O kłamstwie – Kłamstwo, Spiski , …
*** O manipulacji – Manipulacja, Cenzura+ , Legendy współczesne , Od klasycznej manipulacji po mind control, …
Te wpisy uzupełniają się, bo gdy mówi się o prawdzie, to jednocześnie widzi się kłamstwo, a często manipulację.
Podsumowując, chodzi o potrzebę niezależnego myślenia, dystansu do tego, co się słyszy i widzi. To kwestia edukacji. Z drugiej strony warto też otworzyć umysł na szersze możliwości – nie wszystko, co może wydawać się nieprawdopodobne, musi być bajką.
Ważna jest też znajomość metod manipulacji. Jest DUŻO o tym w podręcznikach i w sieci – to obszerne pod-zagadnienie psychologii i socjologii – psychotechnik wywierania wpływu, gry na emocjach, mamienia, uwodzenia, wykorzystywania strachu itp. Tutaj, oprócz już podanych odnośników tutejszych, przypomnę przyczynki które podawał Witold Gadowski w swych mini poradnikach – patrz przykładowo w ramach https://gadowskiwitold.pl/aktualnosci/komentarz-tygodnia-jak-nami-manipuluja/ – wstęp i od ok. 45:20, ale było ich na jego kanale więcej. Zobacz też N. Chomsky – 10 sposobów oszukiwania społeczeństwa przez media.
Wierzę, że prawda się obroni, a wszystko inne się skompromituje, chociaż droga do tego może być długa i żmudna. Zwłaszcza w umysłach wielu ludzi…
__
źr. ilustracji – SWPS
Lapidaria 